Την έκαψαν οι Ιταλοί, την έκαψαν οι Γερμανοί, αλλά οι κάτοικοι της Βίνιανης δεν εγκατέλειψαν τα σπίτια τους για τη φωτιά του πολέμου· ένας σεισμός τους έδιωξε το 1966 κι από τότε το ιστορικό χωριό μένει σιωπηλό και μόνο συντροφιά με την Ιστορία.
«Έχοντας αποκτήσει τον έλεγχο σχεδόν ολόκληρου του ελληνικού χώρου, το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ έδωσε πράγματα στη χώρα που ποτέ προηγουμένως δεν είχε γνωρίσει…εγκατέστησε αυτό που η ελληνική κυβέρνηση είχε παραμελήσει: ένα οργανωμένο κράτος στα ελληνικά βουνά.» Chris Woodhouse – «Το μήλον της έριδος».
Στα 620μ. υψόμετρο, το ιστορικό χωριό Βίνιανη στην Ευρυτανία, πήρε το όνομά του από το λατινικό vinum (κρασί), λόγω των αμπελιών τα οποία καλλιεργούνταν ευρέως στην περιοχή. Το όμορφο χωριό με τα καλαίσθητα σπίτια εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του μετά τον καταστροφικό σεισμό του Φεβρουαρίου του 1966 και ξανακτίστηκε πέντε χιλιόμετρα μακρύτερα.
Από το καφενείο του νέου χωριού παίρνουμε το κλειδί για το «Μουσείο Εθνικής Αντίστασης». Στεγάζεται στο σχολικό κτίριο του παλαιού οικισμού. Στις 10 Μαρτίου του 1944 συγκροτήθηκε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α.), γνωστή και ως «Κυβέρνηση του Βουνού». Η συνέλευση πραγματοποιήθηκε στο σχολείο, όπου εκλέχθηκαν οι «Υπουργοί» κατά το Σοβιετικό μοντέλο των «γραμματέων»: Αλέξανδρος Σβώλος Πρόεδρος, Ευρυπίδης Μπακιρτζής Αντιπρόεδρος και Γραμματέας Επισιτισμού, Κώστας Γαβριηλίδης Γραμματέας Γεωργίας, Σταμάτης Χατζήμπεης Γραμματέας Εθνικής Οικονομίας, Άγγελος Αγγελόπουλος Γραμματέας Οικονομικών, Εμμανουήλ Μάντακας Γραμματέας Στρατιωτικών, Γεώργιος Σιάντος Γραμματέας Εσωτερικών, Πέτρος Κόκκαλης Γραμματέας Κοινωνικής Πρόνοιας, Ηλίας Τσιριμώκος Γραμματέας Δικαιοσύνης και Νικόλαος Ασκούτσης Γραμματέας Συγκοινωνίας.
Κατεβαίνοντας το περιποιημένο μονοπάτι φτάνουμε στην αυλή του παλιού σχολείου. Εδώ βρίσκονται οι προτομές των γραμματέων (υπουργών) της Κυβέρνησης του Βουνού. Στο Μουσείο εκτίθεται έντυπο και φωτογραφικό υλικό. Στεκόμαστε μπροστά στους γερμανικούς χάρτες του 1944 που δείχνουν την έκταση των ελεύθερων περιοχών της Ελλάδας. Στο μακρόστενο τραπέζι διαβάζουμε τα ονόματα των μελών της Κυβέρνησης του Βουνού.
Στη Βίνιανη, να πούμε ότι, σχεδιάστηκε η μοναδική δράση της Εθνικής Αντίστασης, που έκαναν από κοινού ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ. Οι μαρτυρίες λένε συναντήθηκαν σε ένα αρχοντικό της Βίνιανης ο Άρης Βελουχιώτης και ο Ναπολέων Ζέρβας για να ανατινάξουν, με την καθοδήγηση Βρετανών σαμποτέρ, τη γέφυρα του Γοργοποτάμου και να αποκόψουν έτσι τον ανεφοδιασμό των Γερμανών.
«Χωρίς τον Ζέρβα δεν θα γινόταν η επιχείρηση, χωρίς τον Βελουχιώτη δεν θα πετύχαινε», είχε πει αργότερα ο Βρετανός υπαρχηγός των σαμποτέρ Chris Woodhouse. Η ζημιά ήταν τόσο μεγάλη για τους Γερμανούς, που η «επιχείρηση Γοργοπόταμος» κατέχει ξεχωριστό κεφάλαιο στην Ιστορία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά το «Γοργοπόταμο», η Βίνιανη πέρασε στα χέρια των ανταρτών του Βελουχιώτη. Τα αρχοντόσπιτα επιτάχθηκαν στον εμφύλιο για τις ανάγκες των ανταρτών. Άλλα έγιναν υπνωτήρια, άλλα κέντρα ανεφοδιασμού, μέχρι και νοσοκομείο λειτούργησε. Οι κάτοικοι των πιο φτωχικών σπιτιών δέχτηκαν με ενθουσιασμό τους αντάρτες. Ήταν οι πρώτοι που έτρεχαν στην πλατεία κάθε φορά για να ακούσουν τους πύρινους λόγους τους…
Και τα χρόνια… γύρισαν γρήγορα, σαν τα φύλλα των βιβλίων της Ιστορίας που τα ξεφυλλίζεις με μιαν ανάσα…Επιστρέφοντας το κλειδί στο καφενείο της Βίνιανης, πίνουμε τον καφέ μας αγναντεύοντας την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, με τον όμορφο γαλάζιο τρούλο.
Οδηγώντας προς το Καρπενήσι περνάμε από τη σιδερένια γέφυρα που δρασκελίζει τη φαρδιά κοίτη του ποταμού Μέγδοβα, ένα μεγάλο ποτάμι που γίνεται πολύ επικίνδυνο μετά από μεγάλες νεροποντές. Εδώ κάποτε ήταν ένα χάνι, ερείπια του οποίου υπάρχουν ακόμα δίπλα στη γέφυρα. Κατεβαίνουμε κάτω από τη σιδερένια γέφυρα, κοιτάζω τα κάτασπρα βότσαλα και θυμάμαι ένα απόσπασμα από τα «Ψηλά Βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου: «Εδώ πάνω η Ρούμελη είναι ανήσυχη. Πηδούν τα νερά της σαν τρελά παιδιά· μόνο στον κάμπο φρονιμεύουν. Και όσο πάνε κατά τη θάλασσα, γίνονται ήσυχα και συλλογισμένα».
Κείμενο-Φωτογραφίες Λία Μάγειρα
